Sinh nhật đáng quên của Gianfranco Zola

Gianfranco Zola được ra sân lần đầu tiên tại World Cup 1994 khi Italia chạm trán Nigeria ở vòng 1/8. Tuy nhiên, những gì anh có được lại là tấm thẻ đỏ “trên trời rơi xuống” từ trọng tài Arturo Brizio Carter.

Mùa giải 1993/94, Zola ghi 18 bàn thắng trong màu áo Parma. Thành tích của anh chỉ xếp sau Giuseppe Signori ở Lazio, và giúp đội bóng vùng Emilia-Romagna đứng thứ 5 trên bảng xếp hạng Serie A. Đội tuyển Italia khi ấy cũng có nhiều biến động. Roberto Mancini từ chối lên tuyển vì không muốn làm phương án dự phòng cho Roberto Baggio. Vì vậy, sau khi chứng kiến màn trình diễn xuất sắc của Zola, HLV Arrigo Sacchi quyết định thưởng cho anh một suất trong đội hình 22 cầu thủ tham dự kỳ World Cup trên đất Mỹ.

Lời cảnh báo trước trận đấu

Theo thứ tự ưu tiên của HLV Sacchi, Zola phải xếp sau Baggio, Signori, Daniele Massaro và Pierluigi Casiraghi. Mặc dù vậy, “Quỷ lùn” vẫn tin rằng mình sẽ có cơ hội thể hiện bản thân ở ngày hội bóng đá thế giới. Trước khi giải đấu diễn ra, anh luôn tập luyện rất nghiêm túc, với nguồn năng lượng dồi dào khiến nhiều đồng đội ngưỡng mộ.

Song cũng như nhiều chiến lược gia người Italia khác, Sacchi ưu tiên sử dụng những gương mặt mà mình tin tưởng và thường xuyên xuất hiện ở đội tuyển. Vị trí của Baggio là bất khả xâm phạm. Suất còn lại trên hàng công theo sơ đồ 4-4-2 do Signori, Casiraghi và Massaro thay nhau đảm nhận. Vì vậy, Zola không được thi đấu trong 3 trận ở vòng bảng.

Italia nhận thất bại 0-1 trước CH Ireland ở trận mở màn, sau đó lần lượt đánh bại Na Uy 1-0 và bị Mexico cầm hòa 1-1. Kết quả bảng E thật kỳ lạ, khi cả 4 đội đều có 4 điểm và hiệu số bàn thắng bại bằng 0. Mexico dẫn đầu do ghi được nhiều bàn thắng hơn 3 đối thủ. Italia ghi được 2 bàn như CH Ireland nhưng ngậm ngùi xếp sau do để thua trong cuộc đối đầu trực tiếp. Cuối cùng, Azzurri tiến vào vòng 1/8 nhờ hơn Nga và Hàn Quốc trên bảng xếp hạng những đội xếp thứ 3.

Đối thủ của thầy trò HLV Sacchi ở vòng loại trực tiếp đầu tiên là Nigeria, đội đứng đầu bảng D. Đại diện đến từ châu Phi thi triển lối chơi giàu thể lực và kỹ thuật, có thể gây khó khăn cho bất kỳ đối thủ nào. Tại vòng bảng, họ vùi dập Bulgaria 3-0, đánh bại Hy Lạp 2-0 và chỉ chịu thua 1-2 trước đương kim á quân Argentina. Do đó, tuyển Italia tỏ ra rất thận trọng.

Tuy nhiên, vào đêm trước khi màn so tài này diễn ra, có một yếu tố khiến Baggio và các đồng đội quan tâm hơn cả: việc chỉ định trọng tài điều khiển trận đấu. Theo đó, trọng tài chính là ông Arturo Brizio Carter. Vị vua áo đen người Mexico này gợi nên những ký ức tồi tệ cho bóng đá Italia.

Ngày 2/1/1992, Brizio Carter điều khiển trận giao hữu giữa đội Olympic Mexico và U21 Serie B đến từ Italia. Khác với tính chất giao hữu, diễn biến trên sân rất căng thẳng. Những quyết định bất lợi của ông châm ngòi cho một cuộc ẩu đả ngay trên sân. Thay vì xử phạt các cầu thủ bên phía Mexico, ông rút liền 2 thẻ đỏ dành cho Mirko Taccola và Andrea Di Cintio của đội khách. Dù phải thi đấu với 9 người, đội U21 Serie B vẫn giành chiến thắng 2-1. Song gần như không một cầu thủ Italia nào có thể quên ký ức về vị trọng tài này.

Maurizio Ganz, tiền đạo tương lai của 2 đội bóng thành Milano, bày tỏ sự phẫn nộ: “Ông ta thổi còi một cách vô lý và từng gọi tôi là ‘tên khốn người Italia’. Tôi không thể chịu được khi những lời lẽ ấy nhắm về phía mình, và rất tức giận trước những hành động phi bóng đá trên sân cỏ. Trong những năm gần đây, tôi học được rất nhiều điều và đã quen với mọi vấn đề. Nhưng ở Mexico, không ai kiềm chế được với vị trọng tài này khi ông ta cố tình gây rối”.

Đặt mua áo đấu của tuyển Italia tại đây

Khi bị truyền thông nhắc lại trận giao hữu ấy, Brizio Carter rất tức giận. Ông nhanh chóng lên tiếng phủ nhận việc cố tình rút thẻ phạt với các cầu thủ U21 Serie B để thực hiện một âm mưu nào đó. Ông cũng khẳng định mình không xúc phạm bất kỳ ai. Nhưng những gì xảy ra ở World Cup 1994 đã chống lại Carter. Trọng tài người Mexico này được cầm còi ở trận khai mạc giữa tuyển Đức và đối thủ Bolivia. Phút 61, Jurgen Klinsmann đưa nhà đương kim vô địch vượt lên dẫn trước. Phút 79, Marco Etcheverry được tung vào sân bên phía Bolivia. Tuy nhiên, chỉ 4 phút sau, tiền vệ này bị Brizio Carter rút thẻ đỏ trực tiếp sau pha tranh bóng với Lothar Matthaus. Thi đấu thiếu người, Bolivia không thể gây bất ngờ và chấp nhận thất bại.

Bất chấp quyết định gây tranh cãi ấy, Brizio Carter vẫn tiếp tục được làm nhiệm vụ ở trận Brazil thắng Cameroon 3-0. Lần này, mọi chuyện diễn ra êm đẹp, mối nghi ngờ về năng lực đối với vị trọng tài người Mexico được xua tan. Tuy nhiên, các tifosi vẫn chưa quên những gì ông đã làm trong quá khứ và cảm thấy hoang mang.

Nỗi buồn của Zola

Điều được các tifosi mong chờ đã đến. 13h00 ngày 5/7/1994, tuyển Italia chạm trán “Đại bàng xanh” Nigeria trên sân vận động Foxboro ở thành phố Boston. Bầu không khí trở nên ngột ngạt dưới ánh nắng gắt và độ ẩm khoảng 90%. HLV Sacchi vẫn sử dụng sơ đồ 4-4-2 quen thuộc nhưng thiên về tấn công nhiều hơn. Baggio và Massaro tạo thành cặp đôi tiền đạo, trong khi Signori trấn giữ cánh trái. Như thường lệ, Zola phải ngồi dự bị.

Những phút đầu trận diễn ra rất cân bằng, không có nhiều pha bóng nguy hiểm. Đến phút 25, Nigeria mở tỷ số từ tình huống đá phạt góc. Paolo Maldini và Alessandro Costacurta mắc lỗi, tạo điều kiện cho Emmanuel Amunike dễ dàng dứt điểm tung lưới thủ môn Luca Marchegiani.

Như bị chạm vào niềm kiêu hãnh, tuyển Italia dần nắm giữ thế trận, cố gắng tìm kiếm bàn gỡ hòa dù không tạo ra nhiều cơ hội rõ ràng. Cũng kể từ đây, ông Brizio Carter bắt đầu có những quyết định khó hiểu. Phút 33, Baggio bị Chidi Nwanu đẩy ngã trong vòng cấm khá rõ ràng, nhưng trọng tài người Mexico vẫn cho trận đấu tiếp tục. Phút 58, Baggio một lần nữa bị Nwanu ngăn cản trái phép, đánh mất cơ hội đối mặt với thủ môn Peter Rufai. Song chỉ có một chiếc thẻ vàng được rút ra dành cho trung vệ của Nigeria thay vì tấm thẻ đỏ trực tiếp.

Italia liên tục dồn ép. Dino Baggio và Signori có cơ hội dứt điểm hoặc xâm nhập vòng cấm nhưng đều không thành công. Bên ngoài đường pitch, HLV Sacchi tỏ ra sốt ruột. Phút 63, ông quyết định rút Signori ra nghỉ, đồng thời trao cơ hội cho Zola. Italia chơi với sơ đồ 3 tiền đạo, cầu thủ người Oliena được giao nhiệm vụ hỗ trợ cho Baggio và Massaro. Ngày hôm ấy, Zola đón sinh nhật tuổi 28. Sẽ thật tuyệt vời nếu anh tỏa sáng, giúp tuyển Italia lội ngược dòng thành công. Vậy nên, tiền đạo của Parma càng có thêm động lực. Nhưng anh không ngờ rằng trận đấu của mình sẽ kết thúc ở phút 75 vì một quyết định vô lý của ông Brizio Carter.

Từ cánh trái, Zola dẫn bóng vào thẳng vòng cấm đối thủ, bị Augustine Eguavoen đẩy ngã nhào. Brizio Carter cho trận đấu tiếp tục, Zola ngay lập tức đứng dậy, cướp bóng từ chân đối thủ của mình. Dù không bị số 21 của tuyển Italia tác động, Eguavoen vẫn nằm lăn ra sân đầy đau đớn. Vị trọng tài chính ngay lập tức thổi còi, chạy đến rồi rút thẻ đỏ, truất quyền thi đấu của Zola. Ôi trời! Không ai có thể tin điều gì vừa xảy ra. Zola lộ rõ vẻ mặt thất thần, như muốn hóa đá, quỳ xuống sân một lúc lâu, đầy tuyệt vọng. Anh không biết phải làm sao, hy vọng ông Brizio Carter xem xét lại, nhưng vô ích.

“Khi trọng tài thổi còi, tôi đã nghĩ rằng ông ấy chuẩn bị đưa ra một án phạt không hề tồn tại. Khi ông ấy cho tay vào túi quần, tôi bắt đầu sợ hãi. Tôi thầm nghĩ rằng ông ấy sẽ làm gì tiếp theo, có án phạt nào dành cho tôi hay không. Và rồi, không thể tin được. Tôi nhìn thấy tấm thẻ đỏ và thực sự không muốn tin vào điều đó. Tôi bị đuổi khỏi sân ư? Tại sao? Không, không đúng. Cuối cùng, tôi đã khóc”, tiền đạo 28 tuổi trả lời các phóng viên vào ngày hôm sau.

Tấm thẻ đỏ trong tưởng tượng ấy như một mũi tên bắn vào tấm gương mẫu mực của Zola, người sau này được Nữ hoàng Elizabeth II trao tặng Huân chương Đế quốc Anh. Cho đến trước phút 75 ở trận đấu ấy, cầu thủ người Oliena vẫn thể hiện hình ảnh đầy chuyên nghiệp. Anh không bao giờ phàn nàn về HLV Sacchi, luôn tập luyện tốt, chờ đợi cơ hội ra sân và tỏa sáng. “Thần sấm” Luigi Riva, người có mặt ở Mỹ với vai trò quản lý đội tuyển Italia, từng nhận định rằng Zola sẽ trở thành bất ngờ ở những trận đấu loại trực tiếp.

Zola tin vào điều đó. Người dân Sardinia và các tifosi của Parma cũng vậy. Họ ngồi trước màn hình vô tuyến trong ngày hôm đó để cổ vũ cho tuyển Italia, đặc biệt là chàng trai xứ đảo. Tiếc thay, ngay khi có cơ hội thể hiện bản thân, anh lại vô tình khiến Azzurri có nguy cơ sớm phải về nước. Zola nhớ lại: “Sự tức giận vẫn còn trong tôi khi nghĩ đến án phạt ấy. Tôi chưa bao giờ trải qua điều gì tương tự như vậy. Tôi phải rời sân vào thời điểm tuyển Italia gặp khó khăn nhất tại World Cup. Tôi nghĩ đến chính mình. Nhưng trong chốc lát, tôi nghĩ đến các đồng đội. Họ muốn cho tôi thêm sức mạnh nhưng không nói thành lời. Tôi thấy đôi mắt đỏ ngầu của họ, tôi vẫn còn tươi hơn họ”.

Tiền đạo 28 tuổi bước ra sân cùng Trưởng đoàn Raffaele Ranucci và chuyên viên phụ trách mảng truyền thông Stefan Balducci. Trong cơn tức giận, Balducci đá thật mạnh vào biển quảng cáo. Ở Sardinia, có lẽ nhiều người hâm mộ cũng có chung cảm xúc ấy. Khi màn hình TV chiếu lại pha phạm lỗi không hề tồi tại của “Quỷ lùn”, họ trút mọi sự giận dữ vào bàn ghế xung quanh.

Tổn thất lớn đối với tuyển Italia. Họ bị đối thủ dẫn trước 0-1 và chỉ còn thi đấu với 10 người. Mọi thứ kết thúc trong bi kịch với đội quân của HLV Sacchi? Không. Chính nỗi đau mà Zola phải gánh chịu đã khơi gợi tinh thần chiến đấu của tuyển Italia. Họ tìm thấy nguồn năng lượng mạnh mẽ, liên tục vây ráp khung thành của Rufai. Mọi nỗ lực của họ đã được đền đáp. Phút 88, Roberto Mussi dùng tốc độ và đôi chân khéo léo tranh bóng với Sunday Oliseh rồi chuyền vào trong. Baggio đón bóng, sút tung lưới “Đại bàng xanh”, điền tên mình lên bảng tỷ số trong sự phấn khích của các tifosi trên khán đài.

Thời gian thi đấu chính thức kết thúc với tỷ số hòa 1-1. Sang hiệp phụ, tuyển Nigeria có cơ hội nguy hiểm đầu tiên. Yekini phá bẫy việt vị rồi dứt điểm, nhưng bị thủ môn Marchegiani cản phá. Phút 102, tuyển Italia đặt dấu chấm hết cho chuyến phiêu lưu của đại diện đến từ châu Phi. Hậu vệ trái Antonio Benarrivo xâm nhập vòng cấm đối phương, bị Eguavoen phạm lỗi. Lần này, trọng tài Brizio Carter liền chỉ tay vào chấm phạt đền. Đứng trước chấm 11m, Baggio lạnh lùng khuất phục Rufal, giúp tuyển Italia nâng tỷ số lên 2-1.

Sau bàn thua, tuyển Nigeria vùng lên mạnh mẽ. Nguồn thể lực dồi dào giúp “Đại bàng xanh” dễ dàng thực hiện những tình huống tấn công nguy hiểm. Bên kia chiến tuyến, tuyển Italia kiên cường phòng ngự, chờ đợi cơ hội phản công. Tuy nhiên, không có thêm bàn thắng nào được ghi. Tiếng còi mãn cuộc vang lên, các cầu thủ và ban huấn luyện Azzurri ôm nhau ăn mừng đầy phấn khích. Một số khác quá mệt mỏi, bị chuột rút và nằm xuống sân, nhưng nét mặt vẫn nở nụ cười mãn nguyện.

Chỉ có một người không cảm thấy hạnh phúc, đó là Zola. Anh không theo dõi phần còn lại của trận đấu, không biết kết quả và vẫn còn khóc nức nở trong phòng thay đồ. Tiền đạo người Oliena kể lại: “Tôi bước vào phòng thay đồ và khóc, không còn tâm trạng để xem trận đấu nữa. Tôi tự nhốt mình trong đó. Khi các đồng đội trở về, tôi mới biết rằng chúng tôi đã thắng. Song tôi vẫn không thể vui mừng. Tôi vẫn còn sốc sau khi bị đuổi khỏi sân. Đó là sinh nhật tồi tệ nhất trong cuộc đời tôi”.

Cho đến thời điểm đó, người hâm mộ vẫn hy vọng rằng ban trọng tài của Liên đoàn bóng đá thế giới (FIFA) sẽ xem lại băng hình và Zola không phải thụ án treo giò. Nhưng không, điều tồi tệ hơn đã xảy ra: Zola bị cấm thi đấu 2 trận dù những hình ảnh về tình huống ấy rất rõ ràng. Trọng tài Brizio Carter cũng bị cấm làm nhiệm vụ đến hết giải, sớm xách va li trở về quê nhà. Khi biết tin, Zola ngao ngán trả lời: “Tôi không quan tâm. Không ai có thể trả lại kỳ World Cup này cho tôi”.

Số 21 của Azzurri bỏ lỡ trận tứ kết với tuyển Tây Ban Nha và bán kết với đối thủ Bulgaria. Các đồng đội của Zola chiến đấu vì niềm tự hào dân tộc và giúp anh có cơ hội tỏa sáng trong trận đấu cuối cùng ở mùa hè nước Mỹ. Italia chạm trán Brazil tại Pasadena. Tuy nhiên, Zola phải ngồi theo dõi trận đấu trên băng ghế dự bị giống như một khán giả bình thường, bất chấp việc người hâm mộ liên tục kêu gọi HLV Sacchi tung anh vào sân. Tỷ số 0-0 kéo dài đến khi 2 hiệp phụ kết thúc. Trong loạt penalty cân não, Franco Baresi, Daniele Massaro và Roberto Baggio mắc sai lầm. Tuyển Italia mất cơ hội giành chiếc cúp vô địch thế giới thứ 4 trong lịch sử, điều họ sẽ làm được vào 12 năm sau.

(Lược dịch từ bài “Zola e l’amaro compleanno del 1994: l’assurda espulsione in Italia-Nigeria” trên tờ Goal).