Nhiều người thường nhận định Alessio Romagnoli hay nhiều trung vệ khác là “truyền nhân của Alessandro Nesta”. Nhưng không, điều đó thật sai lầm. Trong làng túc cầu, Nesta là một, là riêng, là duy nhất!
Trong bóng đá, chúng ta thường nghe câu “cầu thủ Y là truyền nhân của cầu thủ X”. Điều này thường gắn liền với những gương mặt trẻ. Nhưng theo thời gian, danh xưng ấy dần biến mất. Nhiều cầu thủ ở thế hệ sau chưa thể chạm tới đẳng cấp của các huyền thoại trong quá khứ. Một số khác lại thi đấu toàn diện hơn, khác biệt hoàn toàn so với đàn anh. Nguyên nhân đến từ sự thay đổi của chính họ do sự cách tân về hệ thống chiến thuật. Bên cạnh đó, còn có cả sự ảnh hưởng của văn hóa xã hội nơi họ đặt chân đến.
Lối sống, văn hóa đa dạng của từng vùng miền vốn tồn tại từ đời này sang đời khác được phản ánh vào bóng đá. Nhiều cầu thủ dành tình cảm cho nơi mình sinh ra, lớn lên và muốn thể hiện nét đặc trưng của nơi ấy bằng màn trình diễn trên sân cỏ. Khi nói về yếu tố này, chúng ta sẽ nghĩ đến đất nước Italia, nơi chịu ảnh hưởng của nghệ thuật mang tính chất kế thừa.
Lịch sử nghệ thuật vĩ đại bắt đầu từ thời Phục hưng, với những tác phẩm như chúng ta vẫn thấy ngày nay. Nhiều thế kỷ sau khi Michelangelo vẽ nên bức tranh “Sự tạo dựng Adam”, Leonardo Da Vinci hoàn thành “Bữa ăn tối cuối cùng”, Italia có thêm những người nghệ sĩ khác. Họ biến sân vận động thành phòng triển lãm để lưu giữ lối chơi phòng ngự lãng mạn vốn chưa từng xuất hiện ở bất kỳ nơi nào trên thế giới.
Từ Lazio đến AC Milan
Trong nhiều thập kỷ, phòng ngự là nền tảng giúp bóng đá Italia giành lấy sự thống trị. Những hậu vệ mang đẳng cấp thượng thừa xuất hiện từ những năm 1930, giúp Azzurri có 2 lần đứng trên bục vinh quang World Cup. Sau đó, ngọn đuốc của họ được truyền qua nhiều thế hệ. Ánh sáng từ quá khứ soi đường dẫn bước tương lai, và truyền thống được gìn giữ mãi mãi.
Giai đoạn 1950-1970, Giovanni Trapattoni, Tarcisio Burgnich và Cesare Maldini làm rạng danh bóng đá Italia. Đến thập niên 1980, Gaetano Scirea và Franco Baresi xuất hiện. Dưới sự dìu dắt của Baresi, Paolo Maldini kế thừa vương miện không hoen gỉ, đội lên đầu trong niềm kiêu hãnh, tạo nên sự nghiệp vinh quang kéo dài như truyện cổ tích trong màu áo đỏ đen AC Milan. Tiếp theo, đến lượt Fabio Cannavaro mang vinh quang về cho Italia, với danh hiệu vô địch thế giới trong đêm Berlin huyền diệu. Ở cấp độ thấp hơn một chút, chúng ta có Giorgio Chiellini và Leonardo Bonucci, những người góp công lớn mang về cúp bạc châu Âu cho các tifosi sau hơn 50 năm chờ đợi.
Một dòng lịch sử vô tiền khoáng hậu, mỗi con người đại diện đều khẳng định được đẳng cấp. Song vẫn còn một cái tên chưa được nhắc đến. Dù không thể hiện tầm ảnh hưởng lớn lao như nhiều hậu vệ khác, anh vẫn xứng đáng đại diện cho nét thi vị của nghệ thuật. Anh chính là Alessandro Nesta, nàng thơ trên sân cỏ.
Nesta sinh năm 1976 ở thủ đô Roma. Tuổi thơ của anh đắm chìm trong bầu không khí bóng đá, nơi có Derby della Capitale – một trong những cuộc đọ sức địa phương hấp dẫn nhất thế giới. Nesta không được phép đứng giữa Lazio và AS Roma. Trong hai cái tên ấy, anh chỉ được chọn một để gắn cuộc đời của mình vào trái bóng tròn. Cuối cùng, anh chọn Lazio. Năm 1985, tuyển trạch viên Francesco Rocca của AS Roma đến nhà Nesta, mang theo lời đề nghị hấp dẫn. Nhưng cha của Alessandro đã khước từ tất cả, để chờ Lazio ngỏ lời. Điều gì cần đến cũng phải đến. Không lâu sau, cậu bé 9 tuổi gia nhập “Biệt đội đại bàng”.
Tờ Goal dẫn lời Nesta trong một buổi trả lời phỏng vấn: “Tôi từng gia nhập đội bóng của khu phố ở Cinecittà. Nơi đây được liên kết với lò đào tạo trẻ của AS Roma. Tuy nhiên, gia đình tôi đến từ Lazio. Cha tôi yêu Lazio đến điên cuồng. Vì vậy, khi AS Roma muốn có tôi, ông ấy ngay lập tức từ chối. Tôi cũng sẵn lòng chờ đợi lời đề nghị từ Biancocelesti. Đó là cách mọi thứ diễn ra”.
Khi còn là một cầu thủ trẻ, Nesta được thử nghiệm ở nhiều vị trí khác nhau. Anh từng đảm nhiệm vai trò tiền đạo và tiền vệ. Sau một thời gian, anh được kéo xuống hàng phòng ngự và gắn chặt với vị trí này trong suốt sự nghiệp. Ngày 13/3/1994, Lazio chạm trán Udinese. Nesta được HLV Dino Zoff cho ra mắt nửa xanh của thủ đô. Tuy nhiên, đó chỉ là một màn chào sân không hơn không kém. Phải hơn một năm sau, anh mới trưởng thành, được trao nhiều cơ hội và bắt đầu tạo thương hiệu.
Ở mùa giải 1995/96, Nesta được hưởng lợi từ lối chơi tấn công của HLV Zdenek Zeman. Khi toàn bộ đội hình dâng lên, Nesta là chốt chặn cuối cùng trước mặt thủ môn. Sự điềm tĩnh, chắc chắn của chàng trai 21 tuổi giúp vị thuyền trưởng người Cộng hòa Séc thêm tự tin, tiếp tục yêu cầu các học trò tiến về phía trước. Bản thân Nesta cũng tiến bộ nhiều hơn. Chính anh từng nhận trong buổi trả lời phỏng vấn với Corriere della Sera: “Tôi không bao giờ quên những người đã giúp mình trong sự nghiệp. Zeman đóng vai trò rất quan trọng đối với tôi. Ông ấy luôn tin tưởng tôi. Đối với tôi, ông ấy là một thiên tài dù không được thế giới thừa nhận”.
Ở Nesta có sự kết hợp giữa thể lực, kỹ thuật cá nhân, sự tự tin, tinh thần chiến đấu tuyệt vời, khả năng đọc trận đấu và thực hiện những đường chuyền với độ chính xác cao nhất. Vì vậy, năm 1997, anh được HLV Sven-Goran Eriksson trao tấm băng thủ quân của Lazio. Mỗi năm trôi qua, Sandro giống như một nhà điêu khắc, tự đục đẽo để bức tượng sự nghiệp của mình hoàn thiện hơn. Thể lực của anh ngày càng tốt. Việc đọc tình huống, khoanh vùng, thực hiện những pha truy cản chính xác giúp anh trở thành nhân vật trong mơ của mọi HLV.
Sự thành công của một cầu thủ luôn đi kèm với bộ sưu tập danh hiệu. Nesta cũng không ngoại lệ. Mùa giải 1997/98, anh cùng Lazio ẵm Coppa Italia. Một năm sau, “biệt đội đại bàng” chinh phục trời Âu với UEFA Cup. Tuy nhiên, danh hiệu mà họ khát khao nhất vẫn là Scudetto. Ở mùa giải 1998/99, họ kém AC Milan chỉ một điểm trên bảng xếp hạng, ngậm ngùi làm kẻ về nhì. Không muốn điều này lặp lại, Chủ tịch Sergio Cragnotti chi tiền mang về dàn sao gồm Diego Simeone, Juan Sebastian Veron, Nestor Sensini. Họ kết hợp với Pavel Nedved, Roberto Mancini, Sinisa Mihajlovic và thủ quân Nesta tạo thành “giải ngân hà” ở sân Olimpico. Kết quả không nằm ngoài dự đoán. Dù gặp khó khăn, Lazio vẫn thống trị bóng đá Italia, giành trọn bộ Scudetto, Coppa Italia và Supercoppa Italiana.
Đáng buồn thay, sau mùa giải ấy, thời hoàng kim của Lazio cũng trôi qua. Hai năm sau chiến tích lẫy lừng, tài chính khó khăn buộc Cragnotti phải bán đi những “con đại bàng đẹp nhất”. Nesta là một trong số đó. Lòng trung thành của Sandro được các laziali ghi nhận, nhưng anh phải ra đi để giải cứu đội bóng. Tại AC Milan, Chủ tịch Silvio Berlusconi quyết tâm xây dựng triều đại mới để hướng đến danh hiệu. Khoản tiền 30 triệu euro được chuyển đến thủ đô. Dù không muốn, Cragnotti vẫn phải gật đầu. Nesta cũng miễn cưỡng ra đi. Cho đến tận những phút cuối cùng trước khi lên máy bay đến kinh đô thời trang, anh vẫn do dự, và bật khóc.
Tại San Siro, Nesta tiếp tục thể hiện đẳng cấp của một trong những trung vệ xuất sắc nhất làng túc cầu. Hàng phòng ngự của Rossoneri khi ấy có thủ quân huyền thoại Paolo Maldini, nhà vô địch thế giới Cafu, biểu tượng Alessandro Costacurta và người gác đền lạnh lùng Dida. Dưới sự dẫn dắt của HLV Carlo Ancelotti, AC Milan gieo rắc nỗi sợ cho nhiều đội bóng từ Italia đến châu Âu. Họ ẵm Coppa Italia và sau đó vượt qua Juventus để nâng cao cúp bạc Champions League ở Old Trafford. Sự khởi đầu đẹp như mơ của Nesta. Anh tiếp tục gắn bó với lữ đoàn đỏ đen thêm 9 năm nữa, giành thêm 2 Scudetto, 1 Champions League, ra sân 224 trận, nhiều hơn khi ở đội bóng trong trái tim Lazio.
Sau khi trả món nợ Champions League với Liverpool ở Athens năm 2007, Nesta bắt đầu dính hàng loạt chấn thương. Cộng thêm vấn đề tuổi tác tăng cao khiến anh không còn duy trì phong độ như xưa. Tuy nhiên, nét lãng mạn, khả năng đọc tình huống của chàng trung vệ người Roma chưa bao giờ mai một. Điều đó giúp Nesta giống như một loại rượu vang ngon, giữ chất riêng cho đến những giọt cuối cùng.
Đặt mua áo đấu mùa 2021/22 của AC Milan tại đây
Nhưng điều gì đến cũng phải đến. Ngày 13/5/2012, một thế hệ huyền thoại của AC Milan cùng dắt tay nhau rời San Siro. Bên cạnh Nesta còn có Clarence Seedorf, Filippo Inzaghi, Gennaro Gattuso. Mỗi người đều có lối đi riêng, người giải nghệ để giữ trọn lòng thủy chung với Rossoneri, người tiếp tục chơi bóng thêm một thời gian ở phương trời xa nào nữa. Nesta chọn Montreal Impact ở giải nhà nghề Mỹ làm bến đỗ mới. Anh ở đây trong 18 tháng, trước ghi gia nhập Chennaiyin FC và gặp lại người đồng đội Marco Materazzi tại Ấn Độ.
Nesta là duy nhất
Ở cấp độ CLB, Nesta từng 4 lần nhận giải thưởng Hậu vệ xuất sắc nhất Serie A liên tiếp. Tuy nhiên, trong màu áo đội tuyển Italia, chưa bao giờ anh được tận hưởng niềm hạnh phúc trọn vẹn. Sandro cùng Azzurri dừng bước ở tứ kết World Cup 1998, vòng 1/8 World Cup 2002, vòng bảng EURO 2004. Tại EURO 2000, giấc mơ vô địch của Sandro bị dập tắt trong cay đắng. Tuyển Italia dẫn trước tuyển Pháp 1-0 đến tận những giây cuối cùng, trước khi để cho Sylvain Wiltord gỡ hòa. Trong hiệp phụ, David Trezeguet ghi bàn thắng vàng, đưa người Italia chìm trong ác mộng.
Đến World Cup 2006, đội quân thiên thanh trả nợ đối thủ Pháp thành công và đăng quang. Thế nhưng, Nesta bị chấn thương từ vòng bảng và bỏ lỡ phần còn lại của giải đấu. Vài tháng sau đêm Berlin huyền diệu, anh tuyên bố giã từ đội tuyển.
Song điều ấy không thể che mờ đẳng cấp của Nesta. Sandro trở thành người truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ trung vệ Italia, trong đó có Leonardo Bonucci. Chốt chặn của Juventus ở hiện tại từng giành 9 Scudetto, 4 Coppa Italia, 1 EURO và 2 lần lọt vào chung kết Champions League. Năm 2017, khi vừa ký hợp đồng với AC Milan, anh trả lời trên kênh truyền thông của lữ đoàn đỏ đen: “Tôi ngưỡng mộ Nesta rất nhiều. Anh ấy tạo nên dấu ấn trong cách phòng ngự và có lối chơi hiện đại. Anh ấy luôn lịch lãm, chọn thời điểm can thiệp hoàn hảo, là hình mẫu của tôi. Thật may mắn khi tôi từng gặp Nesta trên sân cỏ. Đó cũng là lần đầu tiên trong đời tôi cảm thấy xúc động vì được một huyền thoại đề nghị trao đổi áo”.
Ngay cả người anh, người đồng đội thân thiết một thời Paolo Maldini cũng không ít lần bày tỏ tình cảm với Nesta. Tháng 5/2012, khi Sandro chuẩn bị nói lời chia tay AC Milan, Maldini chia sẻ: “Tôi nghĩ rằng một phần lịch sử của CLB và bóng đá Italia đã được Nesta để lại phía sau. Không dễ dàng để tìm một cầu thủ người Italia đạt đến đẳng cấp của cậu ấy. Về trình độ kỹ thuật và tinh thần thi đấu, cậu ấy là một trong những cầu thủ tự ghi tên mình vào lịch sử Italia. Nesta làm sống lại truyền thống của những trung vệ vĩ đại ở AC Milan. Truyền thống này có từ cách đây hơn 20 năm, khi tôi mới bắt đầu chơi bóng”.
Chia tay sự nghiệp cầu thủ, Nesta bắt đầu trở thành HLV. Tại Miami FC, anh truyền dạy những kinh nghiệm, kỹ năng chơi bóng của mình cho các hậu vệ. Điều đó tiếp tục được áp dụng ở Perugia và Frosinone, những đội bóng anh từng đi qua.
Trong nhiều năm, nghệ thuật Catenaccio mang lại những kết quả ấn tượng cho bóng đá Italia. Bây giờ, thuật ngữ “Catenaccio” vẫn thường được dùng để nói về các hậu vệ đến từ đất nước ven bờ Địa Trung Hải. Nhưng điều đó thật sai lầm, vô nghĩa và kệch cỡm. Mặc dù được nhiều người cố gắng áp dụng, lối chơi phòng ngự hiện tại không còn đạt đến đỉnh cao, với sự tinh tế và sáng tạo đạt đến tầm nghệ thuật như ở thập niên 1990.
Người nghệ sĩ luôn cầu toàn, tỉ mỉ đến từng đường nét cuối cùng của cây cọ, kiên quyết tạo ra một phong cách đặc trưng để không ai có thể bắt chước. Nesta cũng vậy. Để hiểu thêm về cựu thủ quân Lazio, hãy hỏi Messi. Cho đến nay, “El Pulga” vẫn không biết bằng cách nào mà một trung vệ 36 tuổi vẫn đủ khả năng theo sát mình ở thời kỳ đỉnh cao như hình với bóng, tung ra những pha tắc bóng hoàn hảo trong vòng cấm, đúng thời điểm đến từng tích tắc. Vâng, không ai có thể biết được bí quyết của Nesta, một nàng thơ nơi hàng phòng ngự, trung vệ lãng mạn cuối cùng của làng túc cầu.
(Lược dịch từ bài “Alessandro Nesta: The Final Breed Of Calcio’s Impeccable Central Defender” trên tờ These Football Times).
