Sự nghiệp cầu thủ của Cristiano Doni có thể tóm gọn bằng 3 gạch đầu dòng: một trong những tài năng bẩm sinh xuất sắc nhất ở Serie A, bùng nổ trong màu áo Atalanta đến giấc mơ World Cup, và cái kết không thể thất vọng hơn.
Thế giới bóng đá luôn có chỗ cho những cầu thủ trở thành đề tài tranh cãi của người hâm mộ. Họ khiến tất cả phải hướng sự chú ý về phía mình, tìm hiểu mọi khía cạnh cả trong lẫn ngoài sân cỏ rồi đưa ra lựa chọn yêu mến hoặc căm ghét. Tại Italia, cái tên Cristiano Doni hiếm khi ngừng xuất hiện trên các diễn đàn hay bị các tifosi thờ ơ. Hành trình của anh cùng trái bóng tròn có thể viết thành một cuốn tự truyện rất dài, gồm hàng loạt nốt thăng và nốt trầm, nhiều gam màu sáng rực rỡ và không thiếu những mảng tối, vô số lần vấp ngã và chuộc lại lỗi lầm.
Tháng ngày gian khó của một tài năng
Doni sinh ra ở Roma, cùng gia đình đến Verona sống khi mới 3 tuổi. Lớn hơn một chút, anh bắt đầu bước vào thế giới bóng đá. Lò đào tạo trẻ Crazy FC nằm trên đường trên điểm giao giữa đường Tomaso da Vico là nơi giúp Doni nuôi dưỡng ước mơ trở thành cầu thủ.
Chỉ trong 2 năm, anh cho thấy sự tiến bộ vượt bậc so với nhiều cái tên đồng trang lứa. Việc cậu thiếu niên người thủ đô lọt vào mắt xanh của các tuyển trạch viên ở Modena cũng không làm tất cả bất ngờ. Doni tiếp tục chuyển đến vùng Emilia-Romagna, tập luyện ở đội Primavera của Modena do HLV Sergio Buso phụ trách. Thể hình và thể lực của anh được cải thiện đáng kể. Điều này kết hợp với kỹ thuật cá nhân bẩm sinh giúp anh sớm được góp mặt trong màu áo đội một.
Bước tiến quan trọng dành cho Doni đến vào mùa hè năm 1992. Rimini, đội bóng đang chơi ở Serie C2, đưa chàng trai 19 tuổi rời khỏi Modena theo dạng cho mượn. Trong mùa giải đầu tiên chơi bóng tại sân Romeo Neri, anh ghi được 6 bàn thắng sau 31 trận, đưa đội bóng của mình tiến gần đến tấm vé lên chơi ở Serie C1.
Rimini chỉ tiến gần thôi, chứ không thể chạm tới. Còn với Doni, đó là giấc mơ trở thành hiện thực. Chứng kiến màn trình diễn ấn tượng của tiền vệ người Roma, đội bóng thuộc Serie C1 là Pistoiese quyết định đàm phán với Modena để mượn anh trong mùa giải tiếp theo. Mùa hè năm 1994, Doni được Bologna mua đứt. Tại sân Renato Dall’Ara, tầm ảnh hưởng của anh ngày càng lớn. Chỉ trong 2 mùa giải, anh ghi tổng cộng 11 bàn thắng, đưa đội bóng của mình đi từ Serie C1 lên Serie A.
Doni sẽ tỏa sáng ở giải đấu bóng đá hấp dẫn nhất Italia cùng Bologna? Đáng tiếc, điều đó không đến. Mâu thuẫn không thể hàn gắn với HLV Renzo Ulivieri khiến anh quyết định gói ghém hành lý rời thủ phủ vùng Emilia-Romagna. Điểm đến tiếp theo của Doni là Brescia, đội bóng thuộc vùng Lombardia và đang chơi ở Serie B. Chỉ sau một mùa giải, với 7 bàn thắng và 1 kiến tạo, anh giúp “La Leonessa” nắm trong tay tấm vé thăng hạng. Lần này, không ai ngăn cản anh hít thở bầu không khí Serie A nữa. Ngày 31/8/1997, Doni ra mắt Serie A khi Brescia làm khách của Inter Milan. Đáng tiếc, điều đó hoàn toàn bị lu mờ bởi màn chào sân của một tân binh khác: Alvaro Recoba. Cầu thủ người Uruguay lập cú đúp, giúp Nerazzurri giành chiến thắng 2-1.
Sự khởi đầu không may mắn báo hiệu một mùa giải đầy khó khăn dành cho Doni. Do chấn thương và vấn đề thể lực, anh vắng mặt tổng cộng 13 trận. Thiếu Doni, Brescia như bị lạc lối, đánh mất sự sáng tạo. Hệ quả, “La Leonessa” nhanh chóng quay trở lại Serie B.
Doni và bước ngoặt mang tên Atalanta
Mùa hè năm 1998, Doni có quyết định làm ảnh hưởng rất nhiều đến sự nghiệp của mình: gia nhập Atalanta. Đội bóng áo sọc xanh đen cũng nằm trong vùng Lombardia và vừa nhận tấm vé xuống hạng như Brescia. Xét về mặt thành tích, Atalanta thậm chí còn thua kém đối thủ cùng khu vực. Khi đặt bút ký vào bản hợp đồng với “Nữ thần”, Doni không thể tưởng tượng rằng mình sẽ chơi bóng tại sân Atleti Azzurri d’Italia đến tận 10 năm, chia ly rồi lại tái hợp.
Mùa giải đầu tiên của Doni cùng Atalanta thật khó khăn. Dưới sự dẫn dắt của HLV Bortolo Mutti, “Nữ thần” chỉ để thua vỏn vẹn 5 trận ở Serie B. Tuy nhiên, họ để cho các đối thủ cầm hòa đến 19 lần. Doni ghi 11 bàn thắng nhưng không thể giúp Atalanta thăng hạng. Bortolo Mutti mất việc, Giovanni Vavassori đến thay thế và ngay lập tức tiến hành cuộc cách mạng. Ông sử dụng sơ đồ 4-4-2, kéo Doni sang cánh phải. Sự thay đổi này mang đến kết quả tuyệt vời. Doni ghi 14 bàn thắng, đưa Atalanta trở lại Serie A. Ở tuổi 26, chàng trai người Roma được đánh giá là một trong những tiền vệ toàn diện nhất sắp góp mặt ở giải đấu bóng đá cấp cao nhất tại Italia.
Song những đám mây đen bất ngờ xuất hiện giữa thời điểm Atalanta đang thăng hoa nhất. Doni bị cáo buộc tham gia dàn xếp tỷ số trong chiến thắng 3-1 của “Nữ thần” trước Pistoiese vào ngày 24/10/1999. Một số đồng đội và cả đối thủ của anh cũng nằm trong diện nghi vấn. Cuối cùng, Doni được tuyên trắng án. Đáp lại những lời dèm pha, anh tạo ra một màn ăn mừng sau mỗi bàn thắng mang thương hiệu của riêng mình: đầu ngẩng cao, môi nở nụ cười ngạo nghễ, tay trái đặt dưới cằm và tay phải lắc bên tai. Hình ảnh này được vẽ trên các bức tường ở Bergamo suốt thời gian dài, như một biểu tượng của thành phố.
Khi áng mây đen được xua tan, Doni càng mạnh mẽ hơn. Đầu mùa giải 2001/02, anh sút tung lưới đối phương 5 lần trong 10 trận đấu. Chừng đó là đủ để cựu tiền vệ Bologna có lần đầu tiên được triệu tập lên tuyển Italia. Ngày 7/11/2001, Italia chạm trán Nhật Bản trong trận giao hữu tại Saitama. Sang hiệp hai, Italia đang bị dẫn trước 0-1 và HLV Giovanni Trapattoni trao cơ hội vào sân cho Doni. Đáp lại sự tin tưởng ấy, chàng trai người Roma chỉ cần 5 phút để có bàn thắng ấn định kết quả hòa 1-1. Buổi tối hôm đó, Trapattoni phát hiện ra Azzurri đang sở hữu một mảnh ghép quan trọng. Mùa hè năm 2002, Doni được điền tên vào đội hình tuyển Italia tham dự World Cup tại Nhật Bản và Hàn Quốc.
Đặt mua áo đấu mùa 2021/22 của Atalanta tại đây
Trở về Lombardia sau màn ra mắt Azzurri, Doni tiếp tục ghi thêm 11 bàn nữa cho Atalanta trong mùa giải 2001/02. Chứng kiến màn trình diễn của anh, nhiều đội bóng lớn tỏ ra sốt sắng, đặc biệt là Juventus. Bản thân Doni cũng sẵn sàng cho chuyến phiêu lưu mới. Ngày 28/4/2002, Atalanta tiếp đón Perugia trong trận đấu cuối cùng trên sân nhà Atleti Azzurri d’Italia. Sau khi tiếng còi mãn cuộc vang lên, Doni chào người hâm mộ bằng một cái lắc đầu mang dư vị của lời chia tay.
Doni và Luciano Zauri được cho là sẽ chuyển đến sân Delle Alpi của Juventus. Nhưng vào mùa hè, thương vụ chuyển nhượng bị trục trặc và đổ vỡ. Tiền vệ 29 tuổi chia sẻ với La Gazzetta dello Sport: “Juventus không cư xử đúng mực với tôi và Zauri. Họ có những ý tưởng không rõ ràng. Chúng ta cần nhìn vào khía cạnh tích cực của vụ việc và hy vọng sẽ nhận lời phản hồi bằng sự thực tế”.
Đến khi mùa hè khép lại, Doni vẫn gắn bó với Atalanta. Nhưng động lực cống hiến cho “Nữ thần” của anh suy giảm rất nhiều. Mùa giải 2002/03, anh liên tục vướng vào rắc rối bên ngoài sân cỏ, nhận án phạt không đáng có và gặp vấn đề về phong độ. Dù ghi được 10 bàn thắng, khả năng săn bàn của Doni không ổn định. Hệ quả, Atalanta thêm lần nữa nhận tấm vé xuống hạng. Tài năng của cựu cầu thủ Brescia vẫn được đánh giá rất cao. Sampdoria ngay lập tức gõ cửa, đưa anh thoát khỏi Serie B.
Màn hồi xuân của Doni
Ở tuổi 30, Doni dần bước qua bên kia sườn dốc của sự nghiệp. Thể lực suy giảm khiến anh thường xuyên bị gạch tên trong danh sách đăng ký thi đấu và hiếm khi có mặt trên sân hơn 80 phút. Trong 2 mùa giải thi đấu ở sân Luigi Ferraris, anh chỉ ghi được vỏn vẹn 6 bàn thắng tại đấu trường Serie A. Dần dần, hai bên không còn động lực để tiếp tục mối quan hệ. Tháng 6/2005, Doni rời Italia, chuyển sang khoác áo Mallorca.
Chuỗi phong độ tệ hại của Doni tiếp tục kéo dài. Anh chỉ có 2 lần điền tên mình lên bảng tỷ số tại Tây Ban Nha. Bất đồng ngôn ngữ khiến anh mất đi sợi dây liên kết với các đồng đội. Khi mùa hè năm 2006 dần kết thúc,tiền vệ người Roma biết mình phải trở về quê nhà. Đội bóng nào muốn có sự phục vụ của Doni, cầu thủ đã 33 tuổi, không còn duy trì đẳng cấp như thời trai trẻ? Mảnh đất nào đang chờ đợi anh trở về và làm tất cả để anh cảm thấy hạnh phúc? Vâng, không nơi nào khác ngoài Atalanta.
“Chiếc áo Atalanta thực sự đặc biệt, gần như có phép thuật. Tôi hay nói đùa rằng bộ trang phục của đội bóng này đang biến tôi thành siêu nhân”, Doni chia sẻ trong ngày trở lại sân Atleti Azzurri d’Italia. Thành phố Bergamo là nhà của Doni. Nơi đây, người hâm mộ tôn thờ anh, giúp anh khám phá ra siêu năng lực. Trong vai trò của một tiền vệ tấn công, Doni tiếp tục ghi bàn như một tiền đạo. Mùa giải 2006/07, anh sút tung lưới đối phương 13 lần, nhiều hơn cả hai tiền đạo Riccardo Zampagna và Nicola Ventola. Sang mùa giải tiếp theo, anh tiếp tục có thêm 12 bàn thắng.
Bergamo là mảnh đất yêu bóng đá và Doni trở thành niềm cảm hứng bất tận ở nơi đây. Ngày 4/5/2008, pha bắn hạ Livorno giúp anh trở thành cầu thủ ghi bàn hàng đầu cho Atalanta ở Serie A, vượt qua kỷ lục do Adriano Bassetto thiết lập từ năm 1957. Đúng 7 tháng sau, anh trở thành cầu thủ bóng đá đầu tiên trở thành công dân danh dự của thành phố. Doni, Atalanta và Bergamo hòa quyện làm một. Tình cảm của họ vượt qua khỏi thế giới thể thao. Atalanta sẵn sàng trao cho “lão tướng” đến từ thủ đô bản hợp đồng trọn đời, giúp anh yên tâm cống hiến cho “Nữ thần” đến khi muốn kết thúc sự nghiệp.
Sang mùa giải 2008/09, lần đầu tiên Doni không ghi được nhiều hơn 10 bàn thắng cho Atalanta. Điều này hoàn toàn dễ hiểu bởi gánh nặng tuổi tác đang đè nặng lên từng bước chạy của anh. Đến mùa giải 2009/10, nội bộ đội chủ sân Atleti Azzurri d’Italia trở nên bất ổn. Ở vị trí HLV trưởng, Angelo Gregucci, Antonio Conte, Walter Bonacina và Bortolo Mutti lần lượt đến rồi đi. Điều gì phải đến cũng đã đến. Atalanta vẫy vùng trong vô vọng trước khi rơi xuống vực thẳm Serie B.
Đối với Conte, chính cá tính lớn của Doni là nguyên nhân khiến ông thất bại ở Atalanta. Trong cuốn tự truyện “Testa, cuore e gambe”, ông viết: “Doni là thủ lĩnh của đội bóng, người đội trưởng được các tifosi yêu mến và là thành phần không thể chạm tới. Trong chuyến làm khách ở Livorno, Doni không bước ra sân để làm nóng trước trận đấu. Thay vào đó, cậu ta nhờ người truyền đến tai tôi một thông điệp rằng tôi chỉ là người thay thế. Mối quan hệ của chúng tôi xấu từ đó”.
Nhà cầm quân người Lecce tiếp tục tiết lộ: “Tôi quay lại phòng thay đồ, đấm vào cửa và hét lớn: “Hãy nhìn xem, tôi có thể đấm tất cả mọi người”. Cậu ta ngay lập tức tìm đến tôi, như muốn kiếm chuyện: “Ông nghĩ là tôi sợ ông chắc? Ông nghĩ rằng ông có thể làm tôi sợ hãi với hành động vừa rồi?”. Tôi đáp trả bằng cách quát thẳng vào mặt cậu ta. Nếu các trợ lý và cầu thủ không kịp thời can ngăn, chúng tôi càng mất bình tĩnh và không ai biết điều gì sẽ xảy ra”.
Trong một mùa giải đáng quên, Doni chỉ ghi được 2 bàn thắng. Tất cả đều đến trong trận gặp Lazio. Nhưng chừng đó là đủ để anh ghi danh vào lịch sử, khi trở thành một trong những cầu thủ Atalanta đầu tiên chạm mốc 100 bàn thắng. Trong ngày nhận kỷ niệm chương, Doni phát biểu: “Có lẽ điều tiếc nuối lớn nhất của tôi là từng rời Atalanta. Xin cảm ơn Bergamo, ngài Thị trưởng nói riêng, người hâm mộ Atalanta nói chung, cũng như Ivan Ruggeri và gia đình của ông ấy. Cảm ơn tất cả mọi người vì đã mang đến cho tôi niềm hạnh phúc ở tuổi 36”.
Cái kết rúng động bóng đá Italia
Mùa hè năm 2010, lịch sử Atalanta bước sang trang mới. Triều đại của gia đình Ruggeri kết thúc. Antonio Percassi, Chủ tịch đội bóng trong giai đoạn 1990-94, trở lại nắm quyền điều hành. Atalanta muốn vươn lên, thoát khỏi vũng lầy Serie B. Sứ mệnh ấy thành công chỉ sau một mùa giải, và Doni một lần nữa dẫn dắt các đồng đội với tâm băng thủ quân trên tay. Chiếc cúp “Ali della Vittoria” được nâng cao giữa bầu trời Bergamo vào ngày 21/5/2011. “Nữ thần” hồi sinh và tiếp tục nuôi mộng trở thành cái tên đáng gờm ở Italia từ thời điểm ấy.
Doni muốn gắn bó với Atalanta, tận hưởng bầu không khí Serie A thêm ít nhất một mùa giải nữa. Nhưng kế hoạch ấy không thành hiện thực khi anh rơi vào vòng xoáy cá độ bóng đá lần thứ hai. Ngày 1/6/2011, chiến dịch “Last Bet” được tổ chức nhằm dập tắt những hành vi dàn xếp tỷ số. Rất nhiều trận đấu ở Serie B và Serie A trong 2 mùa giải gần nhất bị điều tra. Trong đó, Atalanta liên quan đến 3 trận và Doni tất nhiên không thể thoát khỏi vòng nghi vấn. Ngày 19/12/2011, cảnh sát tiến hành bắt giữ 17 nhân vật, bao gồm thủ quân của Atalanta. Một số cái tên đáng chú ý khác như Luigi Sartor, Alessandro Zamperini, Carlo Gervasoni, Filippo Carobbio cũng vướng vào vòng lao lý.
Hãng AP dẫn lời một công tố viên cho biết Doni khai nhận rằng các hoạt động dàn xếp tỷ số đã diễn ra ở Italia trong hơn 10 năm qua. Trên phương diện thể thao, Liên đoàn bóng đá Italia quyết định ra án phạt cấm thi đấu 3,5 năm với “lão tướng” người Roma. Đó chưa phải điều tồi tệ nhất. Không lâu sau, Ban kỷ luật Tòa án quốc gia Italia tuyên phạt Doni 5,5 năm tù giam. Sự nghiệp bóng đá của cựu đội trưởng Atalanta chấm dứt từ đây.
Ngày 22/12/2016, Doni, Nicola Santoni, Gianfranco Parlato được Ban kỷ luật Tòa án quốc gia Italia tuyên trắng án do thiếu bằng chứng liên quan đến việc dàn xếp cá độ ở trận Crotone – Atalanta (diễn ra vào ngày 22/4/2011). Song điều đó không thể giúp xóa nhòa vết đen dành cho Doni. Phần đông người hâm mộ không còn cái nhìn thiện cảm với người từng nhận danh hiệu Công dân danh dự của thành phố, dẫu cho anh từng 112 lần mang đến cho họ niềm hạnh phúc vỡ òa sau mỗi bàn thắng.
(Lược dịch từ bài “Eroe e antieroe: essere Cristiano Doni” trên tờ Goal).
